De bouw- en GWW-sector maken van oudsher gebruik van grote indrukwekkende machines die worden aangedreven door dieselmotoren. Hoewel dit soort machines menig bouwhart sneller laten kloppen, hebben ze een groot nadeel: een hoge CO2 uitstoot. Nu duurzaamheid en circulariteit steeds belangrijker worden bij bouw- en infraprojecten is er een groeiende vraag naar emissievrije alternatieven. Eén van deze alternatieven is elektriciteit. Inmiddels worden bij verschillende projecten in Nederland elektrische machines gebruikt, wat aantoont dat bedrijven de potentie ervan inzien. Hoewel elektrische machines aanzienlijke voordelen bieden zijn er ook nog uitdagingen die overwonnen moeten worden voordat ze de standaard worden bij bouw- en infraprojecten. In dit artikel bespreken we de opkomst van elektrische machines, hun voor- en nadelen en hoe de toekomst eruitziet voor deze ‘groene’ machines.

Opkomst van elektrische machines in de bouw- en GWW-sector

De verschuiving naar elektrische machines in de bouw- en GWW-sector is een direct gevolg van de nationale en internationale inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan. Met het doel van de Rijksoverheid om vanaf 2030 volledig klimaatneutraal en circulair te werken zijn beide sectoren aangezet om duurzame alternatieven te vinden voor de vervuilende dieselmotoren. Dit heeft geleid tot een aanzienlijke toename in de ontwikkeling van elektrische machines. Bedrijven zoals JCB produceren inmiddels kleine machines zoals minigravers en minidumpers die 100% elektrisch zijn, wat een eerste stap is in de goede richting. Ook blijkt uit een rapport van ReviveRent dat de populariteit van elektrische machines in stedelijke bouwprojecten, waar geluidsoverlast en emissies van extra belang zijn, in de afgelopen jaren exponentieel is gegroeid. Deze trend wordt verder versterkt door de eerste overheidsinitiatieven die de aankoop van elektrische apparatuur subsidiëren en het gebruik ervan stimuleren. Zo kunnen opdrachtgevers zoals gemeenten, waterschappen en provincies in de periode 2024-2029 tot wel 5 miljoen euro subsidie ontvangen als elektrische machines worden ingezet.

Voordelen van elektrische machines

Elektrische machines brengen aanzienlijke voordelen met zich mee voor de bouw- en GWW-sector. Het meest opvallend is hun vermogen om de uitstoot van schadelijke gassen, zoals CO2, drastisch te verminderen. Zo berekende ingenieursbureau Movares in opdracht van Rijkswaterstaat dat met een elektrische knikmops ongeveer 84 kilo CO2-uitstoot per draaiuur kan worden bespaard en met een elektrische graafmachine zelf zo’n 224 kilo. Dit laat zien dat elektrische machines een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan een lagere CO2-emissie bij bouw- en infraprojecten.

Daarnaast resulteert het gebruik van elektrische machines in aanzienlijke besparingen op lange termijn. Ze vereisen minder onderhoud dan hun diesel aangedreven tegenhangers en zijn efficiënter in het energieverbruik. Onderzoeken tonen aan dat elektrische machines tot 30% kunnen besparen op brandstofkosten in vergelijking met traditionele machines. Bovendien dragen elektrische machines bij aan een stillere werkomgeving. Dit is van groot belang in stedelijke gebieden en woonwijken, waar geluidsoverlast door traditionele bouwmachines vaak een punt van zorg is. De afname van trillingen en uitlaatgassen draagt bovendien bij aan een gezondere werkomgeving, wat kan leiden tot een verhoogde productiviteit en minder gezondheidsklachten onder werknemers.

1. Elektrische minishovel bij werkzaamheden in de binnenstad (bron: Infrasite.nl)

Uitdagingen en nadelen

De introductie van elektrische machines in de bouw- en GWW-sector gaat echter gepaard met significante uitdagingen. Een van deze uitdagingen is de hoge aanschafprijs van elektrische machines. Doordat elektrische machines soms wel drie keer zo duur zijn als normale machines is er een beperkte vraag, wat het onaantrekkelijk maakt voor fabrikanten om de machines seriematig te produceren. Dit houdt de prijzen hoog en maakt dat vooral kleine bedrijven, die vaak beperkte budgetten hebben, zich de aanschaf van grote elektrische machines niet kunnen veroorloven. Daarnaast brengt de transitie technologische uitdagingen met zich mee, zoals de ontwikkeling van betrouwbare en duurzame batterijen die bestand zijn tegen de zware omstandigheden van de bouw- en GWW-sector. Er zijn namelijk zorgen dat de levensduur en prestaties van bestaande batterijen aanzienlijk wordt verminderd wanneer ze worden blootgesteld aan dergelijke omstandigheden. Verder onderzoek is nodig om nieuwe batterijtechnologieën te ontwikkelen die onder zware omstandigheden efficiënt kunnen blijven opereren.

Een artikel van Omroep Zeeland benadrukt een ander praktisch probleem van het werken met elektrische machines, namelijk het rekening houden met oplaadtijden. Dit weet Jos Pols, directeur van KWS, maar al te goed: "We zitten in een transitie van diesel naar elektrisch. Dan heb je ook wat leerpunten en leermomenten." Hij benadrukt het belang van een strakke planning om ervoor te zorgen dat de machines opgeladen zijn wanneer nodig. Tot slot is de ontwikkeling van een adequate oplaadinfrastructuur, vooral in afgelegen of nieuw ontwikkelde gebieden, een enorme uitdaging. Als deze oplaadinfrastructuur niet aanwezig is moeten elektrische machines worden opgeladen door een gasturbine of een diesel-aggregaat, wat weer de nodige emissie met zich meebrengt.

De toekomst van 'groene' machines

De toekomst van elektrische machines in de GWW-sector is ondanks de verschillende uitdagingen veelbelovend. Met de voortdurende vooruitgang in technologie en de dalende kosten (door gezamenlijke inkoop bijvoorbeeld) wordt een toename in het gebruik van elektrische machines verwacht. Deze ontwikkeling biedt een kans om de milieu-impact van de sector te verlagen en de operationele efficiëntie te verbeteren. Op de lange termijn zullen de bouw- en GWW-sector hun afhankelijkheid van fossiele brandstoffen blijven verminderen aangezien er nationale en internationale emissiedoelen moeten worden behaald. Elektrische machines zullen centraal staan in deze transitie en beloven een groenere toekomst voor de bouw- en GWW-sector.

Om het gebruik van elektrische machines in bouw- en infraprojecten verder te stimuleren zijn gecoördineerde inspanningen van zowel de industrie als de overheid een vereiste. Investeringen in R&D, subsidies en andere overheidsinitiatieven zijn nodig om deze verandering mogelijk te maken. Met de juiste ondersteuning en investeringen kunnen de bouw- en GWW-sector pioniers worden in het gebruik van duurzame machines, wat bijdraagt aan een groener en gezonder Nederland.