De Nederlandse bouwsector staat voor een grote uitdaging: de transitie naar duurzame en toekomstbestendige bouwen. Dit is niet zomaar een keuze maar een noodzakelijke verandering. De uitstoot van stikstof, CO₂ en fijnstof vormt namelijk een groeiend probleem, zowel voor het milieu als voor onze eigen gezondheid. Bovendien zorgen aangescherpte wet- en regelgeving en maatschappelijke druk ervoor dat traditionele werkwijzen niet langer volstaan. Om bouwprojecten nu en in de toekomst mogelijk te maken moet de sector gezamenlijk inzetten op schone en emissieloze oplossingen. Het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) speelt hierbij een cruciale rol. Dit initiatief bundelt krachten vanuit overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen om emissieloos bouwen niet alleen mogelijk maar vooral ook haalbaar te maken. SEB biedt daarvoor praktische richtlijnen, financiële ondersteuning en concrete instrumenten. Het programma is erop gericht emissiereductie integraal te implementeren in de dagelijkse praktijk van bouw-, onderhouds- en sloopprojecten.

De kern van SEB is helder: het gaat niet om het simpelweg realiseren van emissieloze bouwplaatsen maar om het op een efficiënte en praktische manier invullen van deze ambitie. De uitdaging ligt daarom vooral in de praktische implementatie: hoe zorg je ervoor dat emissieloos bouwen niet alleen duurzaam is maar ook efficiënt uitvoerbaar? In dit artikel leer je meer over wat het SEB programma inhoudt, wat de belangrijkste doelstellingen zijn en hoe het bedrijven en overheden ondersteunt in de route naar een duurzamere bouwsector.

1. Wat is het programma SEB?

Het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) is een initiatief van de Nederlandse overheid, ontwikkeld in samenwerking met marktpartijen, medeoverheden en kennisinstellingen. Het programma richt zich op het verduurzamen van bouwprojecten door het verminderen van schadelijke emissies zoals stikstof (NOx), koolstofdioxide (CO₂) en fijnstof (PM10 en NO₂). Door deze emissies terug te dringen levert SEB een bijdrage aan belangrijke nationale afspraken uit het Klimaatakkoord, het Schone Lucht Akkoord en het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering. De overheid heeft SEB opgezet omdat er een groeiende noodzaak is om bouwprojecten duurzamer uit te voeren en zo de druk op het milieu en de volksgezondheid substantieel te verminderen. In afbeelding twee zie je de organisatiestructuur van het programma SEB.

Afbeelding 2. Organisatiestructuur programma SEB (bron: opwegnaarseb.nl). 

1.1 Doelen & Ambities

Het programma SEB heeft concrete doelen en ambities voor 2030 vastgesteld op drie belangrijke thema’s:

1. Natuurherstel (NOx-reductie)
SEB wil bijdragen aan het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering met twee hoofddoelen:

• Een reductie van 60% van de NOx-uitstoot in de bouwsector ten opzichte van 2018.
• Het voldoen aan de wettelijke emissiereductieplicht die geldt voor de sector.

2. Klimaat (CO₂-reductie)
In lijn met het Klimaatakkoord en de strategie voor Klimaatneutrale en Circulaire Infraprojecten (KCI) streeft SEB naar:

• Een reductie van 0,4 megaton CO₂-uitstoot in 2030 ten opzichte van 2019.
• Volledig klimaatneutrale en circulaire infraprojecten.

3. Gezondheid (vermindering fijnstof en NO₂)
SEB sluit aan bij de doelstellingen van het Schone Lucht Akkoord en stelt de volgende ambities voorop:

• Een vermindering van gezondheidsschade met 75% ten opzichte van 2016.
• Zo snel mogelijk uitfaseren van bouwmachines met een hoge stikstofuitstoot en zonder roetfilter.

Om bovenstaande doelen en ambities inzichtelijk te maken, heeft het programma SEB een routekaart opgesteld. De Routekaart SEB biedt een concreet stappenplan met acties en maatregelen die partijen stapsgewijs kunnen implementeren tot en met 2030 en daarna. Dit helpt hen bij het voorbereiden én uitvoeren van emissievrije projecten. Daarnaast geeft de routekaart duidelijkheid over wat er wanneer gerealiseerd moet zijn zodat partijen gericht en effectief kunnen investeren in duurzaam bouwmaterieel en bijbehorende infrastructuur. Naast de routekaart zijn er ook additionele werkgroepen (Communicatie, Doelbereik en Kennisagenda. Hiermee ondersteunt SEB de betrokken partijen actief bij het realiseren van hun duurzaamheidsdoelstellingen (zie afbeelding 2). In de volgende paragraaf lees je hoe het programma SEB bedrijven en overheden verder ondersteunt.

2. Ondersteuning voor overheden en bedrijven

Het programma SEB biedt partijen concrete en praktische ondersteuning om emissieloos bouwen efficiënt en effectief te implementeren. Hiervoor zet SEB verschillende instrumenten in, gericht op zowel overheden als bedrijven. Deze ondersteuning zorgt ervoor dat de verduurzaming van bouwprojecten niet alleen haalbaar maar ook aantrekkelijk wordt.

2.1. Praktische ondersteuning: kennisdeling en advies op maat

In het Convenant SEB maken partijen afspraken over de gezamenlijke uitvoering van de Routekaart SEB. Voor overheden die het Convenant SEB ondertekenen staat een speciaal ondersteuningsteam klaar om praktische hulp en advies te bieden. Dit team begeleidt gemeenten, provincies en waterschappen onder andere bij het duurzaam aanbesteden en inkopen van bouwprojecten. Zo krijgen partijen hulp bij het uitvoeren van energiescans waarmee mogelijkheden voor elektrische laadvoorzieningen en energiebeheer op bouwplaatsen in kaart gebracht worden. Dit voorkomt onnodige kosten en versnelt de realisatie van zero-emissie bouwprojecten.

Daarnaast biedt het SEB-programma speciale regionale laadkaarten en workshops aan over bouwlogistiek. Hierbij leren partijen hoe zij de bouwlogistiek optimaal kunnen organiseren, wat zorgt voor minder transportbewegingen en daardoor lagere kosten en minder uitstoot. Er wordt ook gerichte ondersteuning gegeven bij specifieke uitdagingen, zoals SEB-projecten in het buitengebied waar aansluiting op het elektriciteitsnet complexer kan zijn. Bovendien verstrekt het programma tips en goede praktijkvoorbeelden voor bedrijven en aanbestedende diensten. Zo hoeft het wiel niet telkens opnieuw te worden uitgevonden.

Tot slot voert SEB onderzoeken uit naar de meerkosten van schoon en emissieloos bouwen en controleert het programma of projecten voldoen aan de gestelde duurzaamheidscriteria. Hierdoor ontstaat transparantie over de daadwerkelijke kosten en opbrengsten van emissieloos werken, wat bijdraagt aan de brede acceptatie en toepassing binnen de bouwsector.

2.2. Financiële ondersteuning: subsidies voor overheden en bedrijven

Naast praktische hulp stelt het programma SEB financiële instrumenten beschikbaar die emissieloos bouwen haalbaar maken voor alle betrokken partijen. Zo kunnen overheden gebruikmaken van de Regeling stimulering Schoon en Emissieloos Bouwen voor medeoverheden (SPUK SEB). Met deze regeling kunnen gemeenten, provincies en waterschappen financiële tegemoetkomingen aanvragen om de meerkosten van emissievrij materieel te compenseren. Dit verlaagt financiële drempels en stimuleert medeoverheden om duurzaam bouwen actief uit te vragen in aanbestedingen.

Voor bedrijven is er de Subsidieregeling Schoon en Emissieloos Bouwmaterieel (SSEB). Deze regeling biedt verschillende vormen van subsidie aan: steun voor de aanschaf van emissieloze bouwmachines, de ombouw van bestaande machines naar emissieloos of emissiearm materieel (retrofit) en innovatieve projecten gericht op de ontwikkeling van Zero Emission (ZE) materieel en laadinfrastructuur. SSEB biedt bedrijven hiermee ruimte om te investeren in ZE materieel zonder dat de volledige financiële last bij hen komt te liggen.

3. SEB in de praktijk: 3 inspirerende projecten

De ambities van SEB komen pas echt tot leven in de praktijk. Steeds meer projecten laten zien dat schoon en emissieloos bouwen niet alleen mogelijk is maar ook efficiënter kan zijn dan traditionele werkwijzen. Door slimme keuzes in materieel, logistiek en energievoorziening maken zij het verschil. Drie projecten springen eruit als inspirerend voorbeeld.

3.1. Wereldprimeur: Dura Vermeer & WattHub in Geldermalsen

Een spraakmakend voorbeeld is het project van Dura Vermeer en de bouwcombinatie Mekante Diek in Geldermalsen. Hier werd ’s werelds eerste snellaadplein voor zwaar bouwmaterieel gerealiseerd met behulp van een volledig elektrische asfaltset. De set bestaat uit een 9-tons tandemwals en elektrische asfaltspreidmachine (V1800-3i), een 10-tons elektrische statische wals, een 2,5-tons elektrische tandemwals, een kleine elektrische spuitwagen en een volledig emissievrije schaft-pakwagen. Naast de elektrische asfaltset, is gebruik gemaakt van het duurzame Circularpave: een 100% circulair asfaltmengsel dat onder meer bestaat uit gerecycled dakbedekkingsmateriaal. De machines draaiden op verwisselbare batterijpakketten en konden zo een volledige werkdag emissievrij opereren. Deze slimme combinatie van emissievrij materieel, circulaire materialen en elektriciteitsvoorziening maakt dit project tot een mooi voorbeeld van efficiënt emissieloos bouwen!

Afbeelding 4. De elektrische asfaltset van Dura Vermeer in actie bij Watthub in Geldermalsen (bron: Dura Vermeer).

3.2. Efficiënt emissieloos werken: nieuwe riolering Wijhe–Olst

Ook in het project tussen Wijhe en Olst bewijst SEB zijn meerwaarde. Waterschap Drents Overijsselse Delta verlengt hier de persleiding tussen beide dorpen. Daarbij wordt 80% van de werkzaamheden met elektrisch materieel uitgevoerd. Om de inzet van deze machines soepel te laten verlopen, zijn twee mobiele DC-snellaadpunten geplaatst. Deze staan bij het rioolgemaal in Wijhe en de rioolwaterzuivering in Olst. De laders verkorten de oplaadtijd aanzienlijk, waardoor het werktempo behouden blijft. De inzet van elektrische machines wordt verder ondersteund met SPUK SEB-subsidie. Ondanks enkele technische uitdagingen, zoals softwareproblemen en stroomverdeling, laat dit project zien dat emissieloos werken met de juiste voorbereiding alleen schoner, maar ook efficiënt kan verlopen.

Afbeelding 5. Aannemersbedrijf Boksebeld Infra B.V. maakt gebruik van een elektrische kraan bij Wijhe-Olst (bron: opwegnaarseb, Ronald Hissink).

3.3. Gemeente als aanjager: laadhub Waterfront Harderwijk

In Harderwijk nam de gemeente zelf het initiatief om emissieloos bouwen mogelijk te maken bij de realisatie van Waterfront Fase 3. Door een eigen laadhub te plaatsen met drie modulaire zeecontainers nam de gemeente een belangrijke drempel weg: de beschikbaarheid van voldoende en betrouwbare stroom op de bouwplaats. Twee containers werden direct aangesloten op het net. De derde functioneert autonoom met accu’s en zonnepanelen. De machines van Boskalis worden hier efficiënt geladen. Dat versnelt de uitvoering en verhoogt de betrouwbaarheid. De gemeente combineert duurzaamheid met schaalbaarheid en maakt de opgedane ervaring bruikbaar voor toekomstige projecten. Zo vervult Harderwijk een voorbeeldrol als actieve opdrachtgever in de energietransitie van de bouw.

Afbeelding 6. Starthandeling van emissieloos woonrijp maken Waterfront Harderwijk Fase 3, inclusief laadhub (bron: Harderwijker Curant, Jan de Roo Fotografie).

4. Conclusie

Het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) speelt een onmisbare rol in de verduurzaming van de bouwsector. Door duidelijke doelen te stellen en zowel praktische als financiële ondersteuning te bieden, helpt SEB overheden en marktpartijen om emissiereductie niet alleen te realiseren maar ook op een haalbare en uitvoerbare manier in te bedden in hun werkwijze.

De inspirerende praktijkvoorbeelden laten zien dat emissieloos bouwen niet langer toekomstmuziek is, maar vandaag al gebeurt — mét resultaat. Toch ligt de echte uitdaging niet in het emissieloos bouwen zelf, maar in het efficiënt organiseren ervan. Het gaat om het slimmer plannen van projecten, het delen van infrastructuur, het benutten van subsidiemogelijkheden en vooral het samenwerken over de grenzen van organisaties heen. Alleen dan kunnen we de ambities waarmaken en tegelijkertijd de bouwproductie op peil houden. Laten we daarom blijven investeren in kennis, innovatie en partnerschap, zodat we samen bouwen aan een duurzame, gezonde en toekomstbestendige leefomgeving.