Vanaf 2025 zullen leidingen over een lengte van 1.200 kilometer de Rotterdamse Maasvlakte verbinden met industrieën in binnen- en buitenland. Dit keer gaat het niet om een fossiele brandstof zoals aardolie of aardgas, maar om een duurzame variant: groene waterstof. Volgens Rob Jetten kan Nederland hiermee een belangrijke positie innemen als ‘energiehub van Europa’. Deze ontwikkeling sluit aan bij de groeiende interesse in waterstof als duurzaam alternatief voor vervuilende energiebronnen. Vooral in de Nederlandse Grond-, Weg- en Waterbouwsector (GWW) wint waterstof terrein, met een toenemend aantal machines die op waterstof opereren. De combinatie van een groeiend milieubewustzijn en strengere klimaatdoelstellingen heeft deze transitie versneld. Dankzij de hoge energiedichtheid en de mogelijkheid om volledig emissievrij te werken, biedt waterstof een veelbelovende kans om de GWW-sector verder te verduurzamen. In dit artikel bespreken we de opkomst van waterstof als energiebron, de voordelen en uitdagingen, en de impact van deze technologie op de toekomst van de GWW-sector.

De opkomst van waterstof in de GWW-sector

De toenemende interesse in waterstof is niet alleen te danken aan de milieuwinst, maar ook aan technologische vooruitgang die nieuwe toepassingen mogelijk maakt. Hierdoor wordt waterstof steeds aantrekkelijker voor grootschalige adoptie. Zo heeft Mourik Infra onlangs de eerste waterstofgraafmachines van Nederland in gebruik genomen, rijden de eerste vrachtwagens op waterstof, en wordt groene waterstof steeds vaker toegepast. Daarnaast groeit het netwerk van waterstoftankstations in Nederland gestaag; inmiddels zijn er 24 operationele stations. Deze technologische innovaties en ontwikkelingen bieden nieuwe mogelijkheden voor het toepassen van waterstof in de praktijk.

Naast technologie speelt wet- en regelgeving een belangrijke rol bij de verdere integratie van waterstof in de sector. De Europese Unie heeft waterstof een centrale plek gegeven in de Green Deal, met richtlijnen om de productie van groene waterstof te stimuleren en fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld in de bouw, te vervangen. Zo is vastgelegd dat in 2030 minimaal 40% van de gebruikte waterstof in de bouw uit hernieuwbare bronnen moet komen. In Nederland worden deze ambities ondersteund door nationale en lokale initiatieven. Een belangrijk initiatief is het Nationaal Waterstof Programma (NWP), dat onderdeel uitmaakt van het Klimaatakkoord. Dit programma streeft naar de realisatie van 500 MW elektrolysevermogen in 2025 en 3 à 4 GW in 2030. Het NWP ondersteunt waterstoftoepassingen in verschillende sectoren en draagt bij aan de nationale doelen. 

Afbeelding 2. Routekaart van Nationaal waterstof programma (bron: NWP).

Daarnaast zijn er subsidieprogramma’s zoals de DEI+ (Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatie), OWE (Opschaling Volledig Hernieuwbare Waterstofproductie via Elektrolyse) en SWIM (Subsidieregeling Waterstof in Mobiliteit), die investeringen in waterstofprojecten stimuleren. Ook hebben veel gemeenten inmiddels strengere eisen opgenomen in aanbestedingen, zoals het verplicht inzetten van emissievrije machines, waarvoor bedrijven soms een fictieve korting krijgen. Dit maakt de overstap naar waterstoftechnologie aantrekkelijker.

Toekomstige beleidsmaatregelen, zoals de CO2-heffing die in 2025 wordt ingevoerd, zullen bedrijven verder aansporen om over te stappen op alternatieve energiebronnen. Daarnaast worden op Europees niveau richtlijnen ontwikkeld voor het veilige gebruik van waterstof op bouwlocaties, met speciale aandacht voor opslag en transport. Deze ontwikkelingen bieden een stabiel kader voor de integratie van waterstof in de sector en maken investeringen in deze technologie steeds aantrekkelijker.

Voordelen 

De introductie van waterstof in de GWW-sector brengt verschillende voordelen met zich mee. Het voornaamste voordeel is het duurzame karakter van waterstof. Bij gebruik als energiedrager stoot waterstof geen CO2 of andere schadelijke stoffen uit. Wanneer groene waterstof wordt ingezet—geproduceerd met hernieuwbare energiebronnen zoals wind of zon—blijft zelfs de hele keten emissievrij. Dit verlaagt niet alleen de ecologische impact van het uit te voeren werk. Het helpt ook bij het creëren van voldoende draagvlak bij stakeholders. Veel mensen staan achter het gebruik van emissievrij materieel en door dit toe te passen zullen sommige stakeholders aanzienlijk minder tegengas geven.

Daarnaast heeft waterstof een hoge energiedichtheid. Dit maakt het bijzonder geschikt voor zware machines zoals graafmachines en asfaltwalsen. Waar elektrische alternatieven vaak beperkt worden door accucapaciteit en lange laadtijden, kunnen waterstofvoertuigen langer achter elkaar werken en in enkele minuten worden bijgetankt. Dit is een groot voordeel op bouwlocaties waar een elektriciteitsaansluiting niet of beperkt beschikbaar is. Een veel voorkomend probleem bij elektrisch materieel is bijvoorbeeld dat ze worden opgeladen met een diesel aggregaat. Zo wordt het nut van elektrisch materieel te niet gedaan.

Een ander voordeel is de verminderde geluidsoverlast. Waterstof machines werken namelijk veel stiller dan hun diesel aangedreven tegenhangers. Dit is vooral van belang bij projecten in stedelijke gebieden of nachtelijke werkzaamheden. Minder geluidsoverlast verbetert de werkomstandigheden, verlaagt de kans op klachten van omwonenden en verhoogt maatschappelijk draagvlak van bouwprojecten.

Tot slot biedt waterstof ook een economisch voordeel: prijsstabiliteit. Waterstof is minder gevoelig van geopolitieke ontwikkelingen en marktfluctuaties aangezien het lokaal kan worden geproduceerd. Door overtollige wind- of zonne-energie om te zetten in waterstof, draagt het bij aan een stabiele energiebalans en minder afhankelijkheid van de internationale energiemarkt. Dit maakt waterstof aantrekkelijk voor langetermijninvesteringen in duurzame energie.

Uitdagingen

Waterstof heeft veel potentie, maar er zijn ook duidelijke nadelen die het gebruik ervan in de GWW-sector bemoeilijken. Het eerste nadeel is de hoge aanschafprijs van waterstofmachines en de kosten voor ombouw van bestaande machines. Nieuwe waterstof-aangedreven graafmachines en vrachtwagens zijn aanzienlijk duurder dan hun dieselalternatieven. Voor bedrijven met een beperkt budget is deze investering lastig te verantwoorden. Bovendien brengt het ombouwen van bestaande machines naar waterstoftechnologie veel extra kosten met zich mee, terwijl de beschikbaarheid van betrouwbare ombouwopties nog beperkt is.

Een tweede nadeel is dat de meeste waterstof momenteel nog wordt geproduceerd via fossiele brandstoffen. Deze zogenaamde grijze waterstof genereert CO2-uitstoot tijdens het productieproces. Hierdoor wordt het milieuvriendelijke karakter van waterstof tenietgedaan. In Nederland is momenteel ongeveer 80% van de waterstofproductie grijs. Dit benadrukt de noodzaak voor een overstap naar groene waterstof, die wordt geproduceerd met hernieuwbare energie. Helaas zijn de kosten voor groene waterstof aanzienlijk hoger, waardoor bedrijven vaak kiezen voor de goedkopere, minder duurzame optie. Een tussenoptie is blauwe waterstof. Hierbij wordt de CO2 die vrijkomt tijdens de productie van grijze waterstof opgeslagen of elders gebruikt. Echter wordt blauwe waterstof in Nederland nog niet geproduceerd.

Afbeelding 3. Productieproces grijze-, groene- en blauwe waterstof (bron: Milieu Centraal).

Het derde nadeel is de benodigde infrastructuur. Het netwerk van waterstoftankstations in Nederland is nog in ontwikkeling. Dit betekent dat bouwlocaties vaak ver verwijderd zijn van een geschikt tankstation. Het transport van waterstof naar bouwplaatsen is ingewikkeld en vereist speciale tankwagens of opslagfaciliteiten. Het opzetten van een uitgebreid netwerk van tankstations en opslag faciliteiten brengt hoge kosten met zich mee. Dit vormt een extra obstakel voor bedrijven die op de korte termijn willen overstappen naar waterstof.

Toekomstperspectief 

Waterstof biedt veel kansen voor de GWW-sector, maar een succesvolle toepassing vereist samenwerking tussen de industrie en de overheid. Naarmate de technologie verder wordt ontwikkeld en betaalbaarder wordt, zal waterstof waarschijnlijk een steeds belangrijkere rol spelen als energiebron. Dit kan bijdragen aan een sector die minder belastend is voor het milieu en tegelijkertijd efficiënter opereert. Voorwaarde hiervoor is wel dat technologieën voor de productie van groene en blauwe waterstof verder worden ontwikkeld, zodat de milieuwinst optimaal kan worden benut.

In Nederland worden al stappen gezet richting de productie van groene waterstof. Zo produceert PosHYdon, een project op 13 kilometer uit de kust van Den Haag, groene waterstof met behulp van duurzame elektriciteit uit wind- en zonne-energie. Dit project, mede gefinancierd met €3,6 miljoen uit de DEI+-subsidie, onderstreept het belang van subsidies bij het stimuleren van innovatie.

Afbeelding 4. het Q13a-A platform van Neptune Energy waar de groene waterstoffabriek zal worden geplaatst (bron: PosHYdon).

Daarnaast is een betrouwbare infrastructuur voor de productie, opslag en distributie van waterstof onmisbaar. Denk aan investeringen in waterstoftankstations en (ondergrondse) transportmogelijkheden. Dit moet gepaard gaan met ondersteunende regelgeving, zoals subsidies en belastingvoordelen voor bedrijven die in waterstoftechnologie investeren. Hoewel deze regelingen er deels al zijn, kunnen ze verder worden uitgebreid om innovatie te bevorderen.

Samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden is cruciaal om de overgang naar waterstof te versnellen. Initiatieven zoals het Nationaal Waterstof Programma (NWP) en subsidieregelingen vormen een goed begin, maar er is nog veel werk te doen. Pilotprojecten en praktijktoepassingen, zoals PosHYdon, zijn essentieel om schone productie én het algemeen gebruik te stimuleren. Door kennis en ervaringen uit deze projecten te delen, kan de acceptatie en toepassing van waterstof verder worden versneld.