De GWW-sector speelt een cruciale rol in de ontwikkeling en instandhouding van onze infrastructuur. In een tijdperk waarin duurzaamheid steeds belangrijker wordt, staat de GWW-sector voor de uitdaging om milieuvriendelijke materialen en bouwmethoden te integreren in haar projecten. Hout, als hernieuwbaar en ecologisch materiaal, biedt een duurzaam alternatief dat zowel technische als esthetische voordelen biedt. Ondanks de ambitie van de Nederlandse overheid om tegen 2050 een circulaire economie te realiseren, lijkt er nog geen significante toename van het houtgebruik in de sector te zijn. Er zijn weliswaar inspanningen om het gebruik van hout te bevorderen, zoals het herziene ‘Handboek Hout in de GWW’, maar aannemers kiezen toch vaak voor staal of kunststof. Daarnaast zijn er nauwelijks cijfers beschikbaar over hoeveel hout er jaarlijks in de Nederlandse GWW-sector wordt gebruikt.  Dit maakt het lastig om in te schatten in welke mate er een toename is in het gebruik van hout bij infraprojecten. Historisch gezien is hout een veelgebruikt materiaal in de GWW-sector vanwege zijn veelzijdigheid en ruime beschikbaarheid. Door de opkomst van industriële materialen zoals beton, staal en kunststof in de 20e eeuw, verdween hout echter naar de achtergrond. Desondanks is er de laatste jaren meer waardering gekomen voor hout dankzij de groeiende bezorgdheid over klimaatverandering en de negatieve milieu-impact van de huidige bouwmaterialen. Vooral in de GWW-sector, gekenmerkt door een hoge CO2 uitstoot, kan hout een belangrijke rol spelen in het behalen van circulariteitsdoelen.

Hout in de GWW-sector: voor- en nadelen

Het belangrijkste argument voor het gebruik van hout in de GWW-sector is duurzaamheid. Hout heeft namelijk de unieke eigenschap dat het CO2 opslaat gedurende de levenscyclus. Dit draagt bij aan de vermindering van CO2 in de lucht. Daarnaast kan hout aan het einde van zijn gebruiksfase vaak worden hergebruikt of gerecycled voor nieuwe toepassingen. Ook komen er nauwelijks tot geen schadelijke stoffen vrij tijdens de productie en verwerking. Deze eigenschappen maken hout tot een uitstekend voorbeeld van circulair materiaal dat duurzaamheid kan bevorderen binnen de GWW-sector.

Naast deze milieuvriendelijke eigenschappen, heeft hout ook praktische en esthetische voordelen. Het is lichtgewicht, wat het transport en de installatie vereenvoudigt, terwijl het toch voldoende sterkte en duurzaamheid biedt voor diverse constructies. Esthetisch gezien is hout in vele contexten passender dan niet duurzame alternatieven zoals beton of staal. Daarnaast laat het gebruik van hout in het ontwerp zien dat zowel de uitvoerder als de opdrachtgever duurzaamheid in acht nemen en open staan voor innovatieve manieren van bouwen. De combinatie van deze voordelen heeft geleid tot een groeiende belangstelling voor het gebruik van hout in de GWW-sector, van houten bruggen en geluidswallen tot aanlegsteigers en sluisdeuren.

Hoewel hout talrijke voordelen biedt voor GWW-projecten, zijn er ook nadelen waar rekening mee moet worden gehouden. Eén van de grootste zorgen betreft de erosie door weersomstandigheden. Daarnaast zijn er andere factoren zoals rot en insectenaantasting waar rekening mee moet worden gehouden. Hierdoor kan de levensduur van hout aanzienlijk worden verkort met als gevolg verminderde structurele integriteit. Dit kan leiden tot hogere vervangings- en onderhoudskosten vergeleken met andere materialen. Met passende behandeling en regulier onderhoud kunnen deze factoren tegen worden gegaan. Hieraan zijn echter ook kosten verbonden.

Daarnaast speelt de herkomst van hout een cruciale rol in de milieuvriendelijkheid van het materiaal. Het is essentieel dat hout afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen om ontbossing en het verlies van biodiversiteit tegen te gaan. Om dit te kunnen garanderen is het FSC-keurmerk opgezet dat een verantwoorde herkomst van hout uit duurzaam beheerde bossen en/of recyclage garandeert. Het is echter onduidelijk of al het hout dat momenteel gebruikt wordt in de GWW-sector, ook het FSC-keurmerk draagt vanwege een gebrek aan toezicht.

Drie keer hout in de praktijk

Ondanks weinig bekende statistieken over houtgebruik in de GWW-sector zijn er genoeg voorbeelden te vinden van projecten waarbij hout is gebruikt in het ontwerp. Deze projecten laten zien hoe het slim en innovatief gebruik van hout kan bijdragen aan een duurzamere GWW-sector. De houten leidingbrug bij de plaatselijke rioolwaterzuiveringsinstallatie in Terwolde is zo'n voorbeeld v van innovatief bouwen met hout. Het Waterschap Vallei en Veluwe koos hier bewust voor hout in plaats van verzinkt staal, mede vanwege de gunstige Milieu Kosten Indicatie (MKI). Die milieukosten laten namelijk een groot verschil zien: per 6 meter brug bedragen deze bij een stalen uitvoering 8.361 euro en bij een uitvoering in hout slechts 236 euro. De 87 meter lange leidingbrug toont daarnaast aan dat hout uitstekend bestand is tegen warmte en montage van bijvoorbeeld lantaarns toelaat. Het project illustreert niet alleen de duurzaamheid en technische geschiktheid van hout, maar ook de economische voordelen ervan.

_{1. De Houten Leidingbrug in Terwolde (bron: Hout Wereld)}

De Spoortrap in Markelo is een voorbeeld van hoe hout gebruikt kan worden om infrastructuur zowel veiliger als milieuvriendelijker te maken. Deze brug, gemaakt van Azobé en Bilinga hout, biedt niet alleen een veilige oversteek voor voetgangers, maar slaat ook 48 ton CO2 op. Het project combineert functionaliteit met duurzaamheid, en laat zien hoe slim gebruik van hout kan bijdragen aan het behalen van circulariteits- en milieudoeleinden.

2. De Houten Spoortrap in Markelo (bron: Hout Wereld) 

Bij de Campusbrug in Lelystad is gerecycled Azobé hout gebruikt om een verbinding te creëren tussen de Landstrekenwijk en het Campusgebied. Met een ontwerp geïnspireerd op een 17e-eeuws schip, draagt de brug bij aan het culturele erfgoed terwijl het tegelijkertijd 120 ton CO2 opslaat. Dit project illustreert de mogelijkheden van gerecycled hout in nieuwe constructies en laat zien hoe het tegelijkertijd kan helpen om circulariteit en CO2-reductie in de GWW-sector te bevorderen.

3. De Campusbrug in Lelystad (bron: Hout in de GWW)

Deze projecten laten zien dat het gebruik van hout kan bijdragen aan een duurzamere GWW-sector. Ze bieden niet alleen praktische oplossingen voor de uitdagingen van vandaag, maar inspireren hopelijk ook innovatie en een heroverweging van materiaalgebruik in de toekomst. De voorbeelden laten zien dat een verschuiving naar gerecyclede en milieuvriendelijke materialen niet alleen haalbaar is, maar ook aanzienlijke voordelen biedt. 

Voorbij de horizon: de toekomst van hout in de GWW

De toekomst van hout in de GWW-sector ziet er veelbelovend uit. Onder andere door de innovaties die de weg vrijmaken voor nog bredere toepassingen van dit veelzijdige materiaal. De ontwikkeling van nieuwe houtbewerkingstechnieken en het gebruik van geavanceerde materialen zoals kruislaaghout (CLT), beloven de fysieke eigenschappen van hout verder te verbeteren. Hierdoor wordt hout nog sterker, duurzamer en veelzijdiger. Deze innovaties maken grootschaliger en complexer gebruik van hout in de GWW-sector mogelijk, van hoogwaardige infrastructuurprojecten tot innovatieve waterbouw. Het is nu aan de sector en de overheid om het gebruik van hout te blijven stimuleren.

Marcus Schiere, specialist houten bruggen bij Hupkes Wijma, geeft aan waar het in zijn ogen fout gaat: “Vaak ontbreekt er voldoende kennis over hout en dan wordt er gekozen voor een ogenschijnlijk makkelijker product. Ik denk dat onze sector veel meer, beter en duidelijker moet communiceren over de voordelen van hout. Met name richting voorschrijvende instanties zoals Waterschappen, ProRail, gemeentes en adviserende ingenieurs en planners.” Volgens Schiere is de sector dus aan zet om voorschrijvende instanties te informeren over de voordelen van hout. Overheden moeten echter ook concretere afspraken gaan opstellen over het gebruik van duurzame materialen. De woordvoerder van de Unie van Waterschappen, Jane Alblas, heeft namelijk aangegeven dat er in 2024 nog steeds geen duidelijke afspraken zijn over het gebruik van duurzame materialen, terwijl juist Rijkswaterstaat ambitieuze doelen heeft opgesteld m.b.t. circulariteit. Dit benadrukt het belang van duidelijke regelgeving en additionele overheidsinitiatieven om houtgebruik in de GWW-sector te stimuleren.

De sector moet echter ook zelf open blijven staan voor duurzame alternatieven en innovatief materiaalgebruik. Dus niet simpelweg kiezen voor conventionele materialen zoals beton, kunststof en staal vanwege een gebrek aan kennis of het vastzitten in gebruikelijke werkwijzen. De sector moet blijven nadenken over manieren om ontwerpen milieuvriendelijker te maken. Er is een groeiende roep om circulariteit en duurzaamheid in de GWW-sector. Dit zal naar verwachting leiden tot beleidswijzigingen en subsidies die het gebruik van hernieuwbare materialen zoals hout, verder zullen bevorderen. Hierdoor zullen professionals in de GWW-sector hopelijk worden aangemoedigd om hout op een innovatieve manier toe te passen in toekomstige infraprojecten.